Ali Sami Boyar

Yarım asrı aşan sanat hayatıyla sadece Türkiye’de değil yaşadığı dönemde bütün dünyada iz bırakmış ressam, şair ve müzeci.

15 Şubat 1880’de İğrikapı’nın (İstanbul) Haci İlyas Mahallesinde doğar. Ailesi Ahıska’dan göç etmiştir. Ahıska’da Misk Yağcılar ismi ile anılan bir aileye sahiptir. Resme ilgisi küçük yaşlarda ortaya çıkar. Eseri cedid kağıdından annesine diktirdiği defterlere resimler yapar. Bu çalışmalarında o dönem kendisinden daha iyi resim çizen abisine karşı bir kıskançlık hissi duyacaktır. İlkokul Hocası, Ali Sami’nin modelden kopya ederek çizdiği inek resmini onun çizdiğine inanmayacak ve bu olaydan derin bir üzüntü duyacaktır. Ortaokulda hocası olan Binbaşı Cemal Bey’den resim dersleri alır. Abisinin teşvikleri ile resme ilgisi iyice artar. Ayrıca resimlerini satın alan ilk kişi de abisidir.

1892’de Bahriye Mektebi’ne girerek, bu okulda Kaymakam Şükrü Bey’den yağlı boya ve sulu boya tekniklerini öğrenir. 1898 yılında Teğmen rütbesi ile mezun olur. Mezun olduktan sonra Bahriye İnşaiye Resimhanesinde çalışırken 1902’de Sanayi-i Nefise Mektebi’ne (Güzel Sanatlar Akademisi) kaydolur. 1902’de kaydolduğu bu okulda Osman Hamdi Bey, Salvatore Valeri, Ömer Adil Bey, Joseph Warnia Zarcecki’den dersler aldı. Resim konusunda ki yetenekleri nedeniyle Bahriye Nazırı ile tanışma ve ona eserlerini sunma imkanı bulur. Bahriye Mektebinde resmi ve hususi çalışmalarının faydasını Sanayi-i Nefise Mektebi’nde görecek ve her sene sınıfı birincilikle bitirecektir. Sanayi-i Nefise Mektebi’nde 6 yıllık eğitim sonunda okulu birincilikle bitirir. Buna rağmen Şehzade Mecit Efendi’nin okul birincilerini ödüllendirmek üzere Avrupa’ya eğitime göndermek için verdiği bursu Ali Sami Bey yerine bir arkadaşına verir.

Ali Sami’nin sanat yaşamına ilk kez askeri üniformanın gölgesi düşecektir. Şehzadenin eğitim bursunu alamamasının nedeni Bahriyeli olmasıdır. Ali Sami’nin bu olay sonrası üzüntüsüne Güzel Sanatlar Akademisi Müdürü Osman Hamdi Bey sessiz kalamaz.

Ali Sami 1910 yılında resim tahsili için Paris’e devrin en büyük sanat merkezine gönderilir. İki sene sonra ise Fransa’da inşa edien gemilerimizin nezareti de kendisine havale edilir. Bu vazife sonrası Ali Sami Bey, Academie de Beaux-Arts’ın (Paris Güzel Sanatlar Akademisi) 4 senelik eğitimini tamamlar ve devrin en önemli ressamlarından Fernand Cormon’un atölyesinde çalışma fırsatı yakalar. Şahsi kabiliyeti ve gayreti sayesinde ilk sene muvakkat öğrenci iken ikinci sene daimi öğrenci olma fırsatı yakalar ki bu Paris Akademisi Resim Şubesi’nin en yüksek derecesidir.

Birinci Dünya Savaşı’nın başlaması nedeniyle yurda dönmek zorunda kalan Ali Sami 1914 yılında Yüzbaşı rütbesi ile emekli olur. 1914’te İstanbul’a dönüşünde, profesyonel ressamlık yapmanın yanı sıra eski eserler konusunda ki uzmanlığı müzelerde çalışır. Bugünkü adıyla Türk İslam Eserleri Müzesi (Evkaf Müzesi) ve Deniz Müzesi’nde (Bahriye Müzesi) müdür olarak görev alır. Paris’te olduğu dönemde özel bir uzmanlık dalı olan mum heykel ve mulaj sanatını öğrenen Ali Sami, müze içinde bir manken atölyesi kurarak bu sanatı müzede uygulama fırsatı bulur. Ayrıca bir gemi atölyesi kurar ve müze kataloğunu hazırlar. Katalog, 1917’de yayımlanır. Onun tarafından başlatılan bu çalışmalar ise müzenin gelişmesi ve bugünkü halini alması için temel oluşturur.

II. Dünya Savaşı sırasında Harbiye Nazırı Enver Paşa’nın emriyle Şişli’de açılan resim atölyesinde görev alır. Aynı dönem arkadaşları Sami Yetik Bey, İbrahim Çallı, Namık İsmail, Ali Cemal ve Avni Lifij ile beraber çalışmalar yaparak savaş konulu eserler verir.

1921 yılında Güzel Sanatlar Akademisi’nin müdürü olur. 1922 yılında ünlü yazar Halide Edip Hanım’ın kız kardeşi olan İngilizce öğretmeni Belkıs Hanım’la evlenenir. Ali Sami’nin başarılarında eşi Belkıs Hanım’ın büyük bir payı olacaktır.

Türk İslam Eserleri Müzesi Müdürlüğü görevini kâğıt paraların bastırılması için Londra’ya gidene kadar sürdürür. İlk Cumhuriyet Pulları ile kağıt paraların ressamı olan Ali Sami, Londra’da kaldığı süre zarfında Macrae Gallery de sergi açma fırsatı yakalar. Times gazetesinin 14 Ekim 1925 tarihli sayısında Ali Sami’nin açtığı resim sergisi ve geleneksen sanat ile modern sanatın aynı ahenkte buluşmasından bahsedilir. The Philatelic Magazine, The Near East and India ve Daily Telegraph başta olmak üzere birçok yerli ve yabancı basın yayın organında haberleri çıkar. 1931’de “Le Livre des peintres exposants” isimli kitapta hayatını ve çalışmaları hakkında bilgi verilir.

1935’te, Atatürk’ün emriyle kurulan Ayasofya Müzesi Müdürlüğü görevine atanır. Burada çok yönlü üstün bir çalışma örneği gösterir. Yabancı uzmanlara Ayasofya’nın mozaikleri temzileterek restorasyon çalışmaları yaptırır.18 Yapılan çalışmalar neticesinde “Mabedin vaftiz teknesi”ni bulması bütün dünyada geniş yankılar yaratır. Bu olay Londra’da çıkan The Illustrated London News’in 13 Ekim 1945 tarihli sayısında geniş bir şekilde haber yapılır.19 Müdürlüğü sırasında Ayasofya adında Türkçe-İngilizce bir kitap hazırlayan Ali Sami bu kitabını Ayasofya ile ilgili yaptığı resimlerle süsler. 1944 yılında, yaş haddinden dolayı ikinci kez emekli olur.

Laleli’de Boyar isimli apartmanda oturan Ali Sami Bey, emeklilik sonrası serbest çalışmalar yapar. 17 Şubat 1959 tarihinde İstanbul Üniversitesi Tıp Tarihi Enstitüsü’nde “Üstadın 77 nci Doğum Gününden Hatıralar”20 ismiyle resim sergisi açılır.

Ali Sami Boyar, ardında bir ressam olmanın yanı sıra aynı zamanda şair ve müzeci olarak da birçok eser bırakmıştır. Resim ve sanat üzerine yayınlanmış birçok makalesi bulunan Ali Sami, 23 Eylül 1967’de 87 yaşında İstanbul’da vefat etmiştir.

Ali Sami Bey, Paris’te tanıştığı yakın arkadaşı Yahya Kemal Beyatlı’nın ölümünün ardından aşağıdaki şiiri yazmıştır.

Bin dokuz yüz onda tanıdım Pariste bir genç Kemal
Bir tarih âbidesi idi o, şiirde bir kûhisar.
Onun şiirini vasfa kafi midir bilmem âbu zülâl
Ender bir mısraı berceste idi, şahsen Yahya Kemal
Ne doyulmaz bir zevkdi dinlemek, o miri belâgati,
İmkân yoktu tayine, ondaki hikmet-i selâseti,
Akıl mı, zekâ mı, bilgi mi, sağlayan bu feraseti,
Kerameti müsbet, bir velî-i san’atti Yahya Kemal

Kaynakça

• 1914 Çallı Kuşağı (Türk İzlenimcileri). (2016, 08 22). 04 08, 2017 tarihinde Edebiyat ve Sanat Akademisi: http://www.edebiyatvesanatakademisi.com/resim-sanati/1914-calli-kusagi-turk-izlenimcileri-19228.aspx adresinden alındı
• Akyol, A. (2013, Mayıs 02). Dz. Yzb. Ali Sami Boyar. 04 08, 2017 tarihinde Ahmet Akyol: Ahmet Akyol adresinden alındı
• Ali Sami Boyar. (2011, 11 05). 04 08, 2017 tarihinde NKFU.com: http://www.nkfu.com/ali-sami-boyar/, adresinden alındı
• Ali Sami Boyar. (2017, 04 01). 04 08, 2017 tarihinde Wikipedia: https://tr.wikipedia.org/wiki/Ali_Sami_Boyar adresinden alındı
• İstanbul Deniz Müzesi. (2012, 06 01). 04 08, 2017 tarihinde İstanbul Deniz Rehberi: http://www.istanbul.net.tr/istanbul- Rehberi/istanbul-muzeleri/deniz-muzesi/118/4 adresinden alındı
• Öner, D. A. (1959). Ali Sami Boyar’ın Hal Tercümesi. Üstadın 77 nci Doğum Gününden Hatıralar Resim Sergisi.
  İstanbul.
• Öz, T. (1959). Sami Boyar . Üstadın 77 nci Doğum Gününden Hatıralar isimli Resim Sergisi. İstanbul. Şehsuvaroğlu, P. D. (1959). Dost ve İnsan Sami Boyar. İstanbul.
• ŞEHSUVAROĞLU, P. D. (1959). Ressam Ali Sami Boyar. İstanbul: İsmail Akgün Matbaası. Toros, T. (Nisan 2013). Türkiye’deki İlklerin Ressamı Ali Sami Boyar. Skylife Dergisi , 68.
• Türk ve İslam Eserleri Müzesinin Kısa Tarihi. (2013, 04 19). 04 08, 2017 tarihinde Türk ve İslam Eserleri Müzesi: http://archive.is/XfVxQ#selection-205.548-205.605 adresinden alındı